Zębiak to stosunkowo rzadka i niegroźna dla zdrowia zmiana w jamie ustnej – przybiera formę guzka stworzonego z tkanek zębowych i zazwyczaj wykrywa się go u osób młodych. Choć nowotwór ten nie zagraża zdrowiu ani życiu, to może zakłócać prawidłowy rozwój zgryzu u dzieci i młodzieży – dlatego dowiedz się, czym dokładnie jest zębiak, jak go rozpoznać i jak się go pozbyć.
Najważniejsze zagadnienia w tym artykule:
Co to jest zębiak?
Zębiak (ang. odontoma) to łagodny nowotwór zębopochodny, który rozwija się w kości szczęki lub otaczających ją tkankach miękkich. Stanowi większość, bo nawet 67% wszystkich guzów zębopochodnych w jamie ustnej. Jak wygląda guz zębiak? To swego rodzaju przerost tkanek zęba – może składać się on zarówno z twardego szkliwa, cementu oraz zębiny, jak i miękkich tkanek miazgi.
Nowotwór ten jest diagnozowany przede wszystkim u osób młodych, przez co często klasyfikowany jest jako wada rozwojowa. Zębiak u dzieci rozwija się powoli i zwykle pozostaje niezauważony przez długi czas. Zaczyna rozwijać się najszybciej na etapie wyżynania zębów stałych – wówczas może stać się widoczny w jamie ustnej. To właśnie wtedy najwięcej osób wybiera się na badanie do gabinetu stomatologa.
Rzadziej odnaleziony może zostać zębiak u dorosłych i w tych przypadkach dotyczy głównie osoby przed 30. rokiem życia. Nie ma czegoś takiego jak zębiak złośliwy – nowotwór ten zawsze jest o charakterze łagodnym. Wciąż bardzo ważna jest jednak odpowiednia diagnoza lekarska, ponieważ z wyglądu może przypominać on groźniejsze nowotwory, takie jak szkliwiak czy guz Pindborga.
Rozróżnia się dwa główne rodzaje zębiaków:
- Zębiak zestawny – stanowią większość, bo aż około 61% przypadków. Zazwyczaj przyjmują one formę guza szczęki, a tkanki zęba, z którego nowotwór ten jest stworzony, są ułożone przypadkowo – bez żadnego ładu.
- Zębiak złożony – występuje w około 37% przypadków. Tkanki szkliwa, zębiny i miazgi są w jego przypadku względnie uporządkowane, przez co guzy przypominają zęby karłowate. Zazwyczaj znajduje się ich w jamie ustnej od kilku do kilkunastu jednocześnie.
Zębiak – objawy
W większości przypadków zębiak u dzieci i dorosłych nie wiąże się z żadnymi objawami. Ze względu na to, jest on najczęściej odnajdowany przypadkowo, podczas rutynowych badań w gabinecie stomatologa. Jakimi metodami może zostać zdiagnozowany zębiak? RTG oraz CBCT, jak i również pantomograf.
Oto objawy i powikłania, które mogą towarzyszyć zębiakowi, zazwyczaj dopiero w późniejszym okresie rozwoju uzębienia:
- Opóźniane lub zatrzymane wyrzynanie się zębów stałych w okresie dziecięcym – zębiaki mogą zaburzać normalny proces wyrzynania się zębów stałych, w skrajnych przypadkach nawet całkowicie go uniemożliwiając na niektórych obszarach łuku zębowego. Właśnie dlatego należy regularnie kontrolować rozwój zgryzu u dzieci.
- Ból i dyskomfort – zależnie od lokalizacji oraz wielkości zębiaka, może naciskać on na nerw lub wrażliwe tkanki znajdujące się w jamie ustnej, tym samym powodując ból i dyskomfort.
- Obrzęk – zarówno zębiaki zestawne jak i złożone o dużych rozmiarach mogą prowadzić do pojawienia się obrzęku, a nawet deformacji w miejscu, w którym się rozwijają.
- Wady zgryzu – obecność zębiaków może zaburzać normalne ułożenie zębów, prowadząc do wad zgryzu, np. stłoczenia.
Jak wyleczyć zębiak? Usuwanie nowotworu
Ze względu na możliwość powikłań, w wielu przypadkach konieczne jest usunięcie nowotworu, którym jest zębiak. Leczenie odbywa się chirurgicznie – operację najlepiej wykonać w okresie dzieciństwa, zanim zaczną wyrzynać się zęby stałe, aby uniknąć problemów ze zgryzem.
Czasami zdarza się, że zębiak zostanie wykryty zbyt późno i spowodował już powikłania w obrębie łuku zębowego. Wówczas usunięcie nowotworu idzie w parze z leczeniem ortodontycznym, dzięki któremu możliwe jest usunięcie wady i odpowiednie ułożenie zębów w szczęce.
Bibliografia:
- Lucía Thistle Barba, Daniela Muela Campos, Martina M. Nevárez Rascón, Víctor A. Ríos Barrera, Alfredo Nevárez Rascón, Descriptive aspects of odontoma: literature review, 2016
- V. Satish, Maganur C. Prabhadevi, Rajesh Sharma, Odontome: A Brief Overview, 2011
- Marta Mazur, Gianni Di Giorgio, Artnora Ndokaj, Maciej Jedliński, Denise Corridore, Beatrice Marasca, Alessandro Salucc, Antonella Polimeni, Livia Ottolenghi, Maurizio Bossù, Fabrizio Guerra, Characteristics, Diagnosis and Treatment of Compound Odontoma Associated with Impacted Teeth, 2022
