Zespół Pieczenia Jamy Ustnej (Burning Mouth Syndrome - BMS) to schorzenie charakteryzujące się przewlekłym bólem i/lub pieczeniem w jamie ustnej. Stanowi ono wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. Pacjenci z BMS doświadczają nieprzyjemnych odczuć, takich jak palenie, drętwienie, suchość lub zmiany smaku, pomimo braku jakichkolwiek widocznych zmian w jamie ustnej. Ta enigmatyczna dolegliwość wpływa negatywnie na jakość życia pacjentów. Wymaga różnokierunkowego podejścia w celu zrozumienia jej mechanizmów oraz efektywnej opieki medycznej.
Najważniejsze informacje:
- Zespół pieczenia jamy ustnej - częstość występowania
- Zespół pieczenia jamy ustnej - przyczyny
- Zespół pieczenia jamy ustnej - objawy
- Zespół pieczenia jamy ustnej - diagnostyka
- Zespół pieczenia jamy ustnej – leczenie
Zespół pieczenia jamy ustnej - częstość występowania
Zespół pieczenia jamy ustnej stanowi wyjątkowe wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne, a jego częstość występowania w populacji jest przedmiotem intensywnych badań. Szacuje się, że schorzenie dotyka od 0,7 do 15% osób na świecie. Co istotne, najczęściej diagnozowane jest u kobiet w przedziale wiekowym 50-70 lat, co może sugerować związek z procesami hormonalnymi zachodzącymi w okresie okołomenopauzalnym.
Zespół pieczenia jamy ustnej - przyczyny
Etiologia zespołu pieczenia jamy ustnej jest złożona i obejmuje różnorodne czynniki. Pod względem przyczyn występowania zespołu pieczenia jamy ustnej możemy wyodrębnić dwa rodzaje BMS:
- pierwotny BMS
- wtórny BMS
W przypadku pierwotnego BMS, jego podłoże uważa się za wieloczynnikowe. To znaczy, że wśród przyczyn można wymienić te systemowe, lokalne i psychologiczne. Obecnie sugeruje się jednak głównie podłoże neurologiczne, z zaburzeniami percepcji nocyceptywnej (bólu) na różnych poziomach obwodowego i centralnego przekaźnictwa nerwowego.
Badania u pacjentów z BMS wykazują liczne zaburzenia percepcji termicznej w obszarze dotkniętym bólem. Takie jak obniżone postrzeganie bodźców cieplnych, podwyższony próg termicznego bólu i inne. Zauważa się również nieprawidłowości morfologiczne drobnych włókien nerwowych w błonach śluzowych i zmiany w receptorach TRPV1 i P2X3, a także zaangażowanie nerwu trójdzielnego w patogenezę, czyli powstawanie i rozwój BMS.
W odniesieniu do przyczyn wtórnego BMS, wymienia się czynniki ogólnoustrojowe, takie jak choroby przewlekłe (cukrzyca, niedoczynność tarczycy), niedobory witamin, choroby refluksowe, a także czynniki miejscowe, np. niewłaściwe protezy zębowe, alergie, czy palenie tytoniu. Aspekty psychologiczne również odgrywają istotną rolę, z częstym występowaniem zaburzeń lękowych, depresyjnych i kancerofobii u pacjentów z BMS. Istnieją również badania wskazujące na potencjalne związki z neuroprzekaźnikami, hormonami, i czynnikami immunologicznymi.
W przypadku braku jednoznacznych przyczyn, zespół jest klasyfikowany jako idiopatyczny, sugerując możliwe zaburzenia regulacji ośrodków bólu w mózgu. Podsumowując, BMS to schorzenie o złożonej etiologii, gdzie współdziałanie wielu czynników sprawia, że przyczyny tego zespołu nie są w pełni poznane.
Zespół pieczenia jamy ustnej - objawy
Zespół pieczenia jamy ustnej to schorzenie charakteryzujące się przewlekłym bólem w jamie ustnej, trwającym co najmniej 3-6 miesięcy. The International Headache Society zdefiniowało BMS jako pieczenie lub dyskomfort w jamie ustnej występujący codziennie przez więcej niż 2 godziny przez minimum 3 miesiące. Bez uchwytnych zmian patologicznych w obrębie błony śluzowej jamy ustnej.
Najczęściej spotykanym objawem jest mrowienie, szczypanie lub pieczenie w okolicy języka, jego bocznych powierzchni, koniuszka, ale także w innych obszarach, takich jak podniebienie, wyrostki zębodołowe czy policzki. Ból jest przewlekły, zmieniający się pod względem natężenia, a jego nasilenie może zwiększać się w ciągu dnia, szczególnie wieczorem. Istnieją trzy podtypy BMS, różniące się częstotliwością występowania bólu oraz jego charakterem w ciągu dnia.
- Typ 1 (35% przypadków) - ból pojawia się codziennie, nie występuje po przebudzeniu, intensyfikuje się w ciągu dnia, osiągając największe nasilenie wieczorem.
- Typ 2 (55% przypadków) - ból jest obecny codziennie, również po przebudzeniu, utrzymuje się przez cały dzień, nie ustępuje w nocy.
- Typ 3 (10% przypadków) - ból pojawia się epizodycznie, co kilka dni, w nietypowych lokalizacjach, np. w gardle.
W trakcie choroby pacjenci doświadczają również innych dolegliwości, takich jak zaburzenia smaku (gorycz, metaliczny posmak), parestezje (drętwienie), suchość w ustach, której jednak nie towarzyszy obniżone wydzielanie śliny. Choroba może wpływać na jakość życia, wywołując zmęczenie, obniżony nastrój, bezsenność i zaburzenia libido.
Zespół pieczenia jamy ustnej - diagnostyka
Zespół pieczenia jamy ustnej (BMS) stanowi wyzwanie diagnostyczne ze względu na subiektywny charakter objawów oraz brak jednoznacznych testów potwierdzających jego obecność. Proces diagnostyczny jest wieloetapowy i interdyscyplinarny oraz wymaga współpracy stomatologa z różnymi specjalistami.
Podstawą diagnozowania BMS jest dokładny wywiad, badanie przedmiotowe jamy ustnej oraz przeprowadzenie badań dodatkowych, takich jak morfologia krwi, testy alergiczne, badania w kierunku chorób endokrynologicznych oraz obrazowe badania diagnostyczne.
Rozpoznanie BMS często opiera się na wykluczeniu innych schorzeń oraz analizie objawów zgłaszanych przez pacjenta. Ważne jest również uwzględnienie możliwych czynników wywołujących, takich jak deficyty pokarmowe czy działanie niektórych leków. Szczególne znaczenie ma dokładne badanie stomatologiczne w celu wykluczenia patologii błony śluzowej jamy ustnej mogących indukować ból.
Zespół pieczenia jamy ustnej – leczenie
Leczenie ogólne BMS:
- Farmakoterapia - stosowanie leków łagodzących objawy, takich jak leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwlękowe i przeciwdepresyjne, w zależności od potrzeb pacjenta.
- Psychoterapia - terapia psychologiczna może pomóc w radzeniu sobie z bólem i stresem związanym z BMS.
Leczenie miejscowe:
- Higiena jamy ustnej - regularne szczotkowanie zębów, płukanie jamy ustnej roztworami antybakteryjnymi i nitkowanie zębów.
Produkty powiązane
- Unikanie drażniących czynników - ograniczenie spożycia pokarmów ostrych, kwaśnych, alkoholu, papierosów.
- Zastosowanie preparatów łagodzących - produkty nawilżające jamę ustną, pasty do zębów odpowiednie dla wrażliwych jam ustnych.
Produkty powiązane
- Konsultacja stomatologiczna - usunięcie wadliwych uzupełnień protetycznych lub innych czynników mechanicznych, które mogą przyczyniać się do podrażnienia.
Dodatkowe terapie:
- Laseroterapia - wykorzystanie laserów niskoenergetycznych do łagodzenia bólu i poprawy regeneracji tkanek.
- Terapia behawioralna - techniki relaksacyjne, terapia przeciwbólowa, które mogą pomóc w zmniejszeniu napięcia i łagodzeniu bólu.
Warto jednak zaznaczyć, że skuteczność leczenia BMS bywa zróżnicowana, a ze względu na złożoność etiologii i patofizjologii tej choroby, brak jednego uniwersalnego schematu leczenia. Dlatego każdy przypadek BMS wymaga indywidualnego podejścia i dostosowania leczenia do konkretnej sytuacji pacjenta.
Bibliografia:
- Matuszczak R, Lammek K, Tretiakow D, Skorek A. Burning mouth syndrome: epidemiology, diagnosis and modern treatment standards. Med Og Nauk Zdr. 2020;26(3):244-248. doi:10.26444/monz/122853.
- Wysocki P. Zespół pieczenia jamy ustnej. Gastroenterologia Kliniczna -Postępy i Standardy. 2017;9:7–18. doi:10.5603/gek.55073
- Gurvits GE, Tan A. Burning mouth syndrome. World J Gastroenterol. 2013;19(5):665-672. doi:10.3748/wjg.v19.i5.665
