Szczękościsk to termin opisujący dosłownie istotę problemu: ściśnięte szczęki. Powoduje to ból, trudności w mówieniu i często niemożność spożywania zwyczajnych posiłków. Kiedy najczęściej mamy do czynienia ze szczękościskiem i co go powoduje? Czy można go zniwelować?
- Co to jest szczękościsk?
- Najczęstsze przyczyny szczękościsku
- Rzadkie przyczyny szczękościsku
- Diagnostyka szczękościsku
- Leczenie szczękościsku
- Jak radzić sobie ze szczękościskiem?
Co to jest szczękościsk?
Szczękościsk polega na utrzymującym się skurczu mięśni odpowiadających za pracę żuchwy. Poruszanie szczęką jest możliwe dzięki sprawności mięśnia żwacza, skroniowego i mięśni skrzydłowych. Zablokowany lub znacznie ograniczony staw skroniowo-żuchwowy uniemożliwia otwarcie ust. Napięcie może promieniować w kierunku karku i czubka głowy.
Pojawienie się szczękościsku zwykle nie pozostawia wątpliwości, że właśnie z tym zjawiskiem mamy do czynienia. Próba otwarcia jamy ustnej jest bolesna, przez co nie można normalnie gryźć pokarmów, wyraźnie mówić ani ziewnąć. Nawet normalne umycie zębów przy szczękościsku okazuje się niewykonalne.
Najczęstsze przyczyny szczękościsku
Szczękościsk, który dotyka większość ludzi, ma związek z ósemkami, czyli tzw. zębami mądrości. Wyrzynają się one mniej więcej wieku 17-25 lat, a czasami później. Dzięki postępowi medycyny nie tracimy już zębów tak jak nasi przodkowie sprzed wieków i ósemki pojawiają się, gdy pozostałe zęby stałe są na swoich miejscach. To powoduje często nieprawidłowe ustawienie ósemek, które naciskają na siódemki. Napięcia i ucisk wywołują szczękościsk. Istnieje także nieprawidłowość nazywana hiperdoncją, która polega na tym, że człowiek ma więcej zębów niż normalnie.
Przyczyną szczękościsku bywa także ekstrakcja ósemki, szczególnie jeśli był to ząb zatrzymany, czyli taki, który nie wyrósł w pełni ponad linię dziąsła. Usunięcie takiego zęba zawsze jest nieco bardziej skomplikowane i niesie ryzyko większych uszkodzeń tkanek otaczających. Szczękościsk po wyrwaniu ósemki lub jest częstym powikłaniem, które samoistnie mija zwykle w ciągu dwóch dni. Jeśli blokada żuchwy trwa dłużej, należy skonsultować to z lekarzem.
Rzadkie przyczyny szczękościsku
Szczękościsk może mieć też kilka innych przyczyn, m.in.:
- stan zapalny stawu skroniowo-żuchwowego (porównaj z objawami zapalenia okostnej zęba)
- stan zapalny jamy ustnej i gardła
- ropień
Skurcz mięśni odpowiadających za pracę żuchwy występuje też w przypadku urazów. Może to doprowadzić do dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego.
Przyczyna szczękościsku może być związana z odrębnym problemem, jakim jest zgrzytanie zębami. Bruksizm polega na nieświadomym zaciskaniu zębów, co wywołuje długotrwałe napięcia.
Szczękościsk, który pojawia się nagle, bez wyraźnej przyczyny (bez związku z ósemkami, bo już wyrosły lub zostały usunięte) może świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych. Nie wolno lekceważyć takich epizodów, ponieważ w rzadkich sytuacjach szczękościsk bywa jednym z objawów:
- udaru
- padaczki
- zatoru
- choroby neurologicznej
- tężca i tężyczki
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
- niektórych nowotworów
Szczękościsk na tle nerwowym również jest lekarzom znany. Takie przypadki mają związek z różnymi stanami nerwicy i atakami histerii. Odnotowywano również szczękościsk jako reakcję na narkotyki.
Diagnostyka szczękościsku
Diagnostyka szczękościsku o niewiadomym pochodzeniu wymaga najczęściej badań neurologicznych (np. EEG). Konieczne jest też wykluczenie udaru czy epilepsji, dlatego wykonuje się:
- tomografię komputerową
- rezonans magnetyczny
- zdjęcie rentgenowskie
Gdy zachodzi podejrzenie, że szczękościsk pojawił się na tle nerwowym - należy skonsultować się ze specjalistą zdrowia psychicznego.
Rozpoznanie przyczyn szczękościsku musi uwzględniać stany zapalne w jamie ustnej. W tym celu przeprowadza się w pierwszej kolejności badania krwi oraz RTG. Konieczna jest wizyta u stomatologa i laryngologa.
Leczenie szczękościsku
Leczenie szczękościsku jest zależne od jego przyczyny. Jeżeli badania wskazują na infekcję – należy ustalić jej rodzaj (bakteryjna czy wirusowa) i wdrożyć odpowiednie środki farmakologiczne. Gdy szczękościsk jest objawem bardziej złożonych problemów zdrowotnych, takich jak guz lub choroby układu nerwowego – pacjent będzie skierowany na odpowiednią terapię.
Jak radzić sobie ze szczękościskiem?
Jeśli szczękościsk jest wynikiem bruksizmu – istnieje pewne proste rozwiązanie, jakim jest szyna relaksacyjna. Gdy problemy z otwieraniem jamy ustnej wystąpiły po ekstrakcji zęba – należy uzbroić się w cierpliwość, aż dolegliwość sama ustąpi. W tym czasie przygotuj posiłki o możliwe płynnej konsystencji (zupa krem, musy lub przeciery).
Choć pojawiają się czasem pomysły przykładania ciepłych kompresów – nie rób tego. Rozgrzewanie miejsc po usunięciu zęba może doprowadzić do utraty skrzepu, a co za tym idzie – suchego zębodołu.
Bibliografia:
- L. Santiago-Rosado, C. Lewison, Trismus [w:] StatPearls 1/2023
- E. Charters, M. Dunn, V. Aung, P. Mukherjee i inni, Trismus therapy devices: A systematic review [w:] Oral oncology 2022 Mar;126
- P. Dhanrajani, O. Jonaidel, Trismus: aetiology, differential diagnosis and treatment [w:] Dental update 2002 Mar;29(2)
