Zapalenie kącików ust, tzw. zajady – przyczyny, leczenie

Zapalenie kącików ust, często określane jako zajady, to stan zapalny obejmujący kąciki ust, prowadzący do bolesnych i nieestetycznych zmian skórnych. Schorzenie to może dotyczyć jednej lub obu stron ust i charakteryzuje się objawami takimi jak zaczerwienienie, pęknięcia, strupy i ból. Choć często jest mylone z opryszczką, zapalenie kącików ust nie jest zaraźliwe. W niniejszym artykule omówimy dokładne przyczyny, objawy oraz metody leczenia tego schorzenia.

Najważniejsze informacje:

• Co to są zajady?
• Kto jest narażony na zapalenie kącików ust?
• Przyczyny zapalenia kącików ust  
  • Zakażenia grzybicze i bakteryjne
  • Czynniki mechaniczne i nawyki
  • Niedobory witamin i minerałów
  • Choroby 
• Objawy zapalenia kącików ust
• Diagnoza zajadów
• Leczenie zapalenia kącików ust  
  • Leczenie farmakologiczne
  • Domowe sposoby leczenia
  • Dbanie o higienę

Co to są zajady?

Zajady, znane również jako zapalenie kącików ust, to stan zapalny skóry i błony śluzowej w kącikach ust. Problem ten dotyka ludzi w każdym wieku, choć szczególnie podatne są osoby starsze oraz małe dzieci. Zapalenie może być wywołane przez różne czynniki, takie jak infekcje grzybicze, bakteryjne, niedobory witamin, podrażnienia mechaniczne czy alergie.

Warto zaznaczyć, że zapalenie kącików ust to dolegliwość przewlekła, która może nawracać, jeśli przyczyna nie zostanie skutecznie wyeliminowana. Typowe objawy to pęknięcia skóry, zaczerwienienie oraz swędzenie lub ból, co znacznie obniża komfort codziennego funkcjonowania.

Kto jest narażony na zapalenie kącików ust?

Zapalenie kącików ust może dotknąć każdego, jednak niektóre grupy osób są szczególnie narażone na to schorzenie. Do grup podwyższonego ryzyka należą:

• Osoby noszące aparaty ortodontyczne lub źle dopasowane protezy,
• Osoby starsze, których skóra wokół ust straciła elastyczność,
• Diabetycy,
• Osoby cierpiące na zaburzenia odporności,
• Palacze,
• Osoby z nawykiem częstego oblizywania ust,
• Niemowlęta, które często ssą smoczek lub kciuk,
• Osoby niedożywione, cierpiące na niedobory witamin (zwłaszcza z grupy B) oraz żelaza.
   

Przyczyny zapalenia kącików ust
 

Zakażenia grzybicze i bakteryjne

Najczęstszą przyczyną zapalenia kącików ust są infekcje grzybicze, zwłaszcza wywołane przez Candida albicans. Grzyb ten jest odpowiedzialny również za pleśniawki w jamie ustnej oraz pieluszkowe zapalenie skóry u dzieci. W wilgotnym i ciepłym środowisku kącików ust, gdzie zbiera się ślina, Candida może łatwo się namnażać, prowadząc do infekcji.

Dodatkowo, niektóre bakterie, jak Staphylococcus aureus, mogą również wywoływać zapalenie kącików ust. Często infekcja bakteryjna towarzyszy zakażeniu grzybiczym, co komplikuje leczenie.
 

Czynniki mechaniczne i nawyki

Zajady mogą być również wywołane przez mechaniczne podrażnienia. Częste oblizywanie ust, noszenie źle dopasowanych protez zębowych, aparatów ortodontycznych czy ssanie kciuka mogą prowadzić do nadmiernego gromadzenia się śliny w kącikach ust, a w konsekwencji – do wysychania i pękania skóry.

Inne mechaniczne czynniki to:

• Krzywe zęby lub nieprawidłowy zgryz,
• Zwiotczała skóra w okolicach ust, często u osób starszych,
• Częste stosowanie maseczek na twarz, które mogą zwiększać wilgotność wokół ust.
   

Niedobory witamin i minerałów

Niedobory niektórych witamin i minerałów również mogą prowadzić do pojawienia się zajadów. Szczególnie istotny jest brak witaminy B2 (ryboflawiny), która odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia skóry i błon śluzowych. Niedobór żelaza i witaminy B12, które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, również mogą przyczyniać się do zapalenia kącików ust.
 

Choroby 

Zapalenie kącików ust często występuje u osób cierpiących na inne choroby, takie jak cukrzyca, zespół Downa, zaburzenia odporności (np. HIV), czy przewlekłe choroby zapalne jelit. U diabetyków grzyby Candida albicans mają idealne warunki do rozwoju, ponieważ żywią się nadmiarem glukozy obecnej we krwi. 
 

Objawy zapalenia kącików ust

Objawy zapalenia kącików ust są dość charakterystyczne i obejmują:

• Zaczerwienienie i podrażnienie skóry w kącikach ust,
• Pęknięcia i bolesność skóry,
• Swędzenie i pieczenie,
• Tworzenie się pęcherzyków, strupów, a nawet krwawienia,
• Suchość i łuszczenie się skóry.

W bardziej zaawansowanych przypadkach zajady mogą utrudniać jedzenie, mówienie oraz wywoływać ogólny dyskomfort. Objawy mogą być jednostronne lub dotyczyć obu kącików ust jednocześnie.

Diagnoza zajadów

Diagnozowanie zapalenia kącików ust opiera się głównie na badaniu fizykalnym oraz wywiadzie lekarskim. Lekarz bada stan skóry w kącikach ust, zwracając uwagę na pęknięcia, obrzęki i zaczerwienienia.

W przypadku wątpliwości co do przyczyny, lekarz może zlecić dodatkowe badania. Najczęściej jest to wymaz z kącików ust w celu określenia, czy schorzenie ma podłoże grzybicze lub bakteryjne. W niektórych przypadkach konieczne może być również badanie krwi w celu wykluczenia niedoborów witamin i minerałów, zwłaszcza żelaza i witaminy B12.
 

Leczenie zapalenia kącików ust
 

Leczenie farmakologiczne

Podstawą leczenia zapalenia kącików ust jest zwalczenie infekcji i utrzymanie suchości w okolicach ust. W zależności od przyczyny schorzenia lekarz może przepisać:

• Kremy przeciwgrzybicze - stosowane w przypadku infekcji wywołanych przez grzyby Candida. Najczęściej stosowane preparaty to nystatyna, ketokonazol czy mikonazol.
   
• Antybiotyki miejscowe - w sytuacji, gdy zapalenie ma charakter bakteryjny. Przykłady to mupirocyna oraz kwas fusydowy.
   
• Kremy barierowe - w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie wazeliny lub innego kremu barierowego, który chroni skórę przed nadmiernym wysychaniem i pękaniem.
   

Domowe sposoby leczenia

W leczeniu zapalenia kącików ust warto również zastosować domowe metody, które mogą wspomóc terapię farmakologiczną. Oto kilka prostych działań, które mogą przynieść ulgę:

• Regularne nawilżanie ust balsamami ochronnymi,
• Unikanie oblizywania ust i ich przesuszania,
• Spożywanie produktów bogatych w witaminę B2, takich jak jajka, mleko, ryby i zielone warzywa liściaste.
   

Dbanie o higienę

Higiena jamy ustnej oraz dbanie o skórę wokół ust to kluczowe działania w profilaktyce zapalenia kącików ust. Warto unikać podrażnień, np. poprzez dokładne dopasowanie protez zębowych oraz aparatów ortodontycznych. 

Zapalenie kącików ust może być uciążliwym problemem, ale z odpowiednią diagnostyką i leczeniem można szybko pozbyć się dolegliwości i uniknąć nawrotów. Jeśli masz problem z zajadami, warto udać się do lekarza, który pomoże ustalić przyczynę schorzenia i dobrać odpowiednie leczenie.

Bibliografia:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21470-angular-cheilitis
2. https://www.webmd.com/oral-health/angular-cheilitis
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Angular_cheilitis
4. https://dermnetnz.org/topics/angular-cheilitis
5. Federico JR, Basehore BM, Zito PM. Angular Chelitis. [Updated 2023 Mar 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536929/