Zdrowie jamy ustnej jest fundamentalne dla ogólnego dobrostanu organizmu, wpływając na jakość życia i samopoczucie. Choroby zębów, a w szczególności próchnica, to jednak problem powszechny i wymagający nie tylko odpowiedniej diagnostyki, ale i profilaktyki. Dlaczego zęby psują się i jak temu zapobiec? Przyjrzyjmy się najczęstszym przyczynom!
Najważniejsze informacje:
Jakie czynniki przyczyniają się do psucia się zębów?
Obecność bakterii próchnicowych
Bakterie takie jak Streptococcus mutans są głównymi przyczynami próchnicy. Osadzają się one na powierzchni zębów, tworząc płytkę nazębną. W obecności cukrów bakterie te wytwarzają kwasy, które rozpuszczają minerały w szkliwie.
Słaba remineralizacja szkliwa
Szkliwo zębów jest stale narażone na procesy demineralizacji i remineralizacji. W wyniku działania kwasów powstających podczas rozkładu cukrów przez bakterie, zęby tracą minerały (demineralizacja). Remineralizacja to proces, w którym szkliwo jest wzmacniane przez minerały, takie jak wapń i fosfor zawarte w ślinie. Jeśli remineralizacja nie nadąża za demineralizacją, szkliwo ulega osłabieniu, co prowadzi do próchnicy.
Nieprawidłowe pH jamy ustnej
Obniżone pH w jamie ustnej sprzyja rozwojowi bakterii próchnicowych. Kwasy powstające po spożyciu słodyczy, napojów gazowanych czy owoców cytrusowych mogą znacznie obniżyć pH, co osłabia szkliwo. Zbyt niskie pH sprawia, że proces remineralizacji jest utrudniony.
Przyczyny psucia się zębów
Psucie się zębów ma swoje korzenie w wielu różnych czynnikach – od nieprawidłowej diety, przez niewłaściwe nawyki higieniczne, aż po niektóre problemy zdrowotne. Poniżej przedstawiono najważniejsze przyczyny.
1. Niewłaściwa dieta bogata w cukry i kwasy
Dieta ma bezpośredni wpływ na zdrowie naszych zębów. Spożywanie nadmiernych ilości cukrów prostych (jak słodycze, słodzone napoje) oraz produktów o dużej kwasowości (soki owocowe, napoje gazowane) sprzyja rozwojowi próchnicy. Bakterie znajdujące się w jamie ustnej przekształcają cukry w kwasy, które rozpuszczają szkliwo, co prowadzi do powstawania ubytków.
Cukry a próchnica
Cukry proste, takie jak glukoza i fruktoza, są głównym pokarmem dla bakterii próchnicotwórczych. W wyniku ich metabolizmu bakterie produkują kwasy, które osłabiają szkliwo, powodując demineralizację powierzchni zębów. Z czasem osłabione szkliwo staje się podatne na uszkodzenia, co prowadzi do rozwoju próchnicy.
Produkty o wysokiej kwasowości
Poza cukrami, duże znaczenie mają też produkty o niskim pH, które mogą bezpośrednio zmiękczać szkliwo. Należą do nich soki owocowe, napoje gazowane, ocet i owoce cytrusowe. Regularne spożywanie takich produktów bez odpowiedniej higieny sprzyja erozji szkliwa.
2. Niedostateczna higiena jamy ustnej
Brak odpowiedniej higieny jamy ustnej jest kluczową przyczyną psucia się zębów. Nieusuwane resztki jedzenia i nagromadzenie płytki nazębnej tworzą idealne środowisko do rozwoju bakterii próchnicotwórczych.
Jakie nawyki higieniczne są najważniejsze?
- Szczotkowanie zębów – zaleca się szczotkowanie zębów pastą z fluorem co najmniej dwa razy dziennie, najlepiej po każdym posiłku.
- Używanie nici dentystycznej – codzienne nitkowanie usuwa resztki pokarmowe i bakterie z przestrzeni międzyzębowych, gdzie szczoteczka nie sięga.
- Płukanki do jamy ustnej – regularne stosowanie płynów do płukania jamy ustnej pomaga w redukcji liczby bakterii i odświeża oddech.
Zaniedbanie powyższych czynności prowadzi do gromadzenia się płytki nazębnej, która nieusuwana przekształca się w kamień nazębny. Kamień sprzyja stanom zapalnym dziąseł i przyspiesza rozwój próchnicy.
Produkty powiązane
3. Genetyka a psucie się zębów
Geny mają istotny wpływ na podatność na próchnicę. Wrodzona budowa zębów, skład śliny, a także jakość szkliwa są w dużej mierze dziedziczne. Niektóre osoby mają naturalnie mocniejsze szkliwo, co sprawia, że są mniej narażone na psucie się zębów.
Jak geny wpływają na zdrowie zębów?
- Grubość szkliwa – osoby z cienkim szkliwem są bardziej podatne na uszkodzenia i rozwój próchnicy.
- Skład śliny – ślina pełni funkcję ochronną, neutralizując kwasy i usuwając resztki pokarmowe. Jej skład może być różny u różnych osób, co wpływa na efektywność tej ochrony.
Mimo że genetyka odgrywa ważną rolę, nie jest jedynym czynnikiem determinującym zdrowie jamy ustnej. Odpowiednia profilaktyka jest kluczowa dla wszystkich, bez względu na predyspozycje genetyczne.
4. Suchość w ustach
Ślina odgrywa istotną rolę w ochronie zębów, gdyż pomaga zneutralizować kwasy i wypłukać resztki jedzenia. Osoby cierpiące na suchość w ustach (kserostomię) są bardziej narażone na psucie się zębów. Suchość w ustach może być wynikiem:
- przyjmowania niektórych leków (np. antydepresantów, leków przeciwhistaminowych),
- chorób (np. cukrzyca, zespół Sjögrena),
- odwodnienia.
Brak odpowiedniej ilości śliny sprzyja rozwojowi bakterii próchnicotwórczych oraz kwasów niszczących szkliwo, zwiększając ryzyko psucia się zębów.
5. Bruksizm – zgrzytanie zębami
Zgrzytanie zębami, zwane bruksizmem, może prowadzić do nadmiernego zużycia szkliwa i osłabienia struktury zębów. W wyniku ścierania się powierzchni zębów dochodzi do powstawania mikrouszkodzeń, które ułatwiają wnikanie bakterii. Bruksizm często jest wynikiem stresu, ale może występować również jako konsekwencja innych schorzeń, np. bezdechu sennego lub wynikać z wad zgryzu.
6. Palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu
Palenie papierosów i nadużywanie alkoholu to kolejne czynniki sprzyjające rozwojowi próchnicy i innych chorób jamy ustnej. Tytoń wpływa negatywnie na produkcję śliny, sprzyja gromadzeniu się płytki nazębnej i kamienia oraz zwiększa ryzyko zapaleń dziąseł. Alkohol z kolei działa wysuszająco, zaburzając naturalną równowagę bakteryjną w jamie ustnej i przyspieszając proces psucia się zębów.
7. Brak regularnych wizyt u stomatologa
Regularne wizyty u stomatologa są kluczowe w profilaktyce chorób jamy ustnej. Niestety, wielu ludzi unika dentysty, co prowadzi do późniejszego wykrywania problemów. Profesjonalne czyszczenie zębów, usuwanie kamienia oraz kontrola stanu zdrowia zębów i dziąseł pozwalają na wczesne wykrycie i leczenie potencjalnych problemów, co znacznie zmniejsza ryzyko poważnych komplikacji.
Bibliografia:
- https://yaremadental.com/en/articles/why-do-teeth-rot-the-main-symptoms-and-causes/
- https://peacehaven.dentist/news/6-main-reasons-get-tooth-decay/
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cavities/symptoms-causes/syc-20352892
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/10946-cavities
