Pantomogram, nazywany również zdjęciem panoramicznym zębów, to jedno z podstawowych badań diagnostycznych stosowanych w stomatologii. Jest ono nieocenione w procesie diagnozowania wielu schorzeń zębów, dziąseł oraz innych struktur w obrębie jamy ustnej. W niniejszym artykule przedstawimy, czym dokładnie jest pantomogram, jakich informacji dostarcza oraz jakie są wskazania i przeciwwskazania do jego wykonania. Wyjaśnimy także, jak przebiega badanie oraz czy jest ono bezpieczne.
Najważniejsze informacje:
- Pantomogram zębów - co to jest
- Jakie są wskazania do wykonania pantomogramu?
- Pantomogram zębów – przygotowanie i przebieg
- Czy pantomogram jest bezpieczny?
- Pantomogram zębów – przeciwwskazania
- Jakie są alternatywy dla pantomogramu?
- Pantomogram zębów – cena
Pantomogram zębów - co to jest
Pantomogram zębów to badanie obrazowe wykonane przy pomocy promieni rentgenowskich. W odróżnieniu od tradycyjnych zdjęć rentgenowskich pojedynczych zębów, pantomogram przedstawia pełny obraz jamy ustnej – łącznie z zębami, kośćmi szczęki i żuchwy oraz stawami skroniowo-żuchwowymi. To badanie pozwala na ocenę całej struktury szczękowo-twarzowej, co jest niezwykle przydatne w diagnozowaniu problemów stomatologicznych.
Pantomogram wykonuje się przy pomocy specjalistycznego aparatu RTG, który obraca się wokół głowy pacjenta, rejestrując obrazy w technologii 2D. Dzięki tej metodzie stomatolog może zyskać pełen obraz struktury zębów i kości, co jest niezbędne do podjęcia decyzji o dalszym leczeniu.
Pantomogram pozwala zobrazować:
- wszystkie zęby, zarówno te w pełni wyrośnięte, jak i te zatrzymane (np. zęby mądrości),
- strukturę kości szczęki i żuchwy,
- stan zatok szczękowych,
- stawy skroniowo-żuchwowe,
- potencjalne zmiany patologiczne w tkankach miękkich i twardych.
Jakie są wskazania do wykonania pantomogramu?
Diagnostyka chorób zębów i przyzębia
Zdjęcie panoramiczne pomaga w diagnozowaniu próchnicy, stanów zapalnych przyzębia (paradontozy), jak również innych schorzeń, takich jak torbiele czy zmiany nowotworowe w obrębie kości. Pantomogram pozwala dokładnie ocenić stan korzeni zębów oraz otaczających je tkanek, co ułatwia wykrycie problemów wymagających leczenia.
Planowanie leczenia ortodontycznego
W przypadku planowania leczenia ortodontycznego, pantomogram jest często pierwszym krokiem do oceny stanu uzębienia. Pozwala to ortodoncie ocenić, jak ułożone są zęby, czy istnieją braki w uzębieniu, oraz jakie zmiany należy wprowadzić, aby uzyskać odpowiednie rezultaty. Zdjęcie panoramiczne dostarcza niezbędnych informacji o ułożeniu zawiązków zębowych, co jest kluczowe dla oceny przyszłego układu zębów i określenia czasu rozpoczęcia leczenia.
Planowanie leczenia implantologicznego
Pantomogram jest również wykorzystywany w implantologii – pozwala on na ocenę ilości oraz jakości kości, co jest kluczowe przed wszczepieniem implantów. Dzięki temu stomatolog może dobrać odpowiednią metodę oraz rozmiar implantu, a także zaplanować ewentualne zabiegi przygotowawcze, jak augmentacja kości, czyli jej odbudowa.
Diagnostyka przed ekstrakcją zębów, szczególnie zębów mądrości
Usuwanie zębów mądrości może wiązać się z ryzykiem uszkodzenia sąsiadujących struktur, dlatego pantomogram pozwala lepiej zrozumieć ich położenie oraz ewentualne komplikacje. Zdjęcie panoramiczne pozwala na dokładną ocenę tego, jak zęby mądrości są ustawione oraz czy ich ekstrakcja będzie skomplikowana.
Pantomogram zębów – przygotowanie i przebieg
Przygotowanie do badania
Badanie pantomograficzne nie wymaga szczególnego przygotowania, jednak przed jego wykonaniem pacjent jest proszony o zdjęcie wszelkich metalowych przedmiotów z okolic głowy, takich jak kolczyki, łańcuszki, czy okulary. Ma to na celu uniknięcie zakłóceń w obrazie, które mogłyby wpłynąć na jego jakość.
Przebieg badania
Podczas badania pacjent stoi lub siedzi przy aparacie rentgenowskim, opierając brodę na specjalnej podpórce, która stabilizuje głowę. Proszony jest także o zaciśnięcie zębów na specjalnym uchwycie z jednorazową nakładą. Aparat obraca się wokół głowy pacjenta, wykonując zdjęcie panoramiczne. Samo badanie trwa kilka sekund i jest całkowicie bezbolesne.
Pantomogram to szybkie badanie, które trwa około 10-20 sekund, a cała procedura – od momentu przygotowania pacjenta do zakończenia badania – zamyka się zazwyczaj w 5 minutach.
Czy pantomogram jest bezpieczny?
Pantomogram jest uważany za bezpieczne badanie, jednak, jak każde zdjęcie rentgenowskie, wiąże się z niewielką dawką promieniowania jonizującego. Dawka ta jest jednak minimalna i znacznie mniejsza niż w przypadku tradycyjnych zdjęć RTG. Mimo to, nie zaleca się wykonywania pantomogramu zbyt często, a jego przeprowadzanie powinno być uzasadnione medycznie.
Pantomogram zębów – przeciwwskazania
Przede wszystkim, pantomogram jest przeciwwskazany u kobiet w ciąży, ponieważ promieniowanie, nawet w niewielkich dawkach, może wpłynąć negatywnie na rozwój płodu. Chociaż badanie może być przeprowadzone w wyjątkowych przypadkach, wymaga to szczególnych osłon i wcześniejszej oceny korzyści w stosunku do potencjalnego ryzyka. Również małe dzieci, zwłaszcza poniżej 5. roku życia, nie powinny być poddawane obrazowaniu, chyba że jest to absolutnie konieczne – wynika to zarówno z kwestii bezpieczeństwa, jak i trudności z utrzymaniem nieruchomej pozycji.
Ponadto, pantomogramu nie wykonuje się u osób nieprzytomnych, pacjentów leżących, niezdolnych do przyjęcia pionowej pozycji, a także osób z zaburzeniami psychicznymi, które nie są w stanie współpracować z technikiem. Także pacjenci cierpiący na tiki nerwowe czy chorobę Parkinsona mogą być wykluczeni z badania, ponieważ każdy ruch może rozmazać obraz, zwiększając konieczność powtarzania zdjęcia i narażając na dodatkowe promieniowanie.
Jakie są alternatywy dla pantomogramu?
Choć pantomogram jest jednym z najczęściej stosowanych badań w diagnostyce stomatologicznej, istnieją również inne metody obrazowania:
- Stożkowa tomografia komputerowa (CBCT) - pozwala na uzyskanie trójwymiarowego obrazu struktur szczęki i żuchwy, co jest szczególnie przydatne przed planowaniem zabiegów implantologicznych.
- Zdjęcia punktowe - są to małe zdjęcia rentgenowskie, które obejmują jeden lub kilka zębów. Sprawdzają się w diagnostyce próchnicy i w ocenie stanu pojedynczych zębów.
- Zdjęcie cefalometryczne - służy głównie w diagnostyce ortodontycznej i ocenie położenia zębów względem kości twarzoczaszki.
Każda z tych metod ma swoje specyficzne zastosowanie, jednak pantomogram jest najczęściej wybieranym badaniem ze względu na swoją uniwersalność i szerokie spektrum diagnostyczne.
Pantomogram zębów – cena
Koszt wykonania pantomogramu może się różnić w zależności od placówki oraz regionu, w którym wykonywane jest badanie. W Polsce średnia cena pantomogramu wynosi od 100 do 150 złotych i można wykonać go prywatnie, bez skierowania. Warto jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy badanie jest zlecane przez specjalistę, można je wykonać w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ).
Bibliografia:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Panoramic_radiograph
- https://www.radiologyinfo.org/en/info/panoramic-xray
- https://revealdiagnostics.com/blog/panoramic-dental-x-rays/
