Wady zgryzu – klasyfikacja i leczenie

Wady zgryzu to ogólny termin, do którego zaliczamy różnego rodzaju nieprawidłowości w ułożeniu względem siebie szczęki, żuchwy i zębów. Problemy te mogą być wrodzone lub nabyte. Częstą motywacją do podjęcia współpracy z ortodontą, jest estetyka, czyli wpływ na urodę. Jednak ważniejsze w tym przypadku jest zapobieganie problemom zdrowotnym, które mają związek z wadami zgryzu. Z naszego poradnika dowiesz się skąd się biorą i w jaki sposób leczy się wady zgryzu.

Co znajdziesz w artykule:

• Skąd biorą się wady zgryzu?
• Dlaczego wady zgryzu trzeba leczyć?
• Rodzaje wad zgryzu
• Leczenie wad zgryzu – jakie są metody?
• Ile trwa leczenie wad zgryzu?

Skąd biorą się wady zgryzu?

Jest kilka przyczyn wad zgryzu. Za część z nich odpowiada genetyka. Wady wrodzone powstają w okresie prenatalnym, gdy dochodzi do zaburzeń w rozwoju tkanek.

Nabyte wady zgryzu powstają w wyniku szkodliwych nawyków, zaniedbań w higienie jamy ustnej oraz z powodu urazów i uszkodzeń w obrębie szczęki i żuchwy. Na nieprawidłowe kształtowanie się żuchwy, szczęki i uzębienia wpływa:

• układanie niemowlęcia do snu w niewłaściwej pozycji, która powoduje nienaturalne wygięcia szyi;
• karmienie piersią lub butelką przy przystawianiu pod kątem innym niż 45 stopni;
• przedwczesna utrata zębów mlecznych;
• uszkodzenie koron zębów z powodu urazu, silnej erozji;
• ssanie kciuka;
• nawykowe gryzienie przedmiotów lub paznokci;
• bruksizm.

Jeśli w dzieciństwie dochodzi do przedwczesnej utraty zębów mlecznych, to istnieje wysokie ryzyko przesunięcia się zębów stałych. Stąd ich nieprawidłowe ułożenie po wyrżnięciu. Sprawdź kiedy wypadają mleczaki.

Wady zgryzu są wywoływane przez niektóre dziecięce nawyki, jak np. nadmierne ssanie smoczka, butelki lub palca. Silne i długotrwałe ssanie wywiera pewną siłę, która modyfikuje wzrost zębów i kształtowanie szczęki. Rzadszą przyczyną wad zgryzu jest oddychanie przez usta. To może być bardziej złożony problem wymagający konsultacji z laryngologiem.

Skorzystaj z poradnika dla rodziców >> jak dbać o zęby niemowlaka

Dlaczego wady zgryzu trzeba leczyć?

Wady zgryzu powodują często zmianę rysów twarzy, a to wiąże się ze zmianą proporcji, działa niekorzystnie na urodę i jest przyczyną kompleksów – zwłaszcza w okresie dorastania dzieci i młodzieży. Istotnym problemem są także konsekwencje dla stawu skroniowo-żuchwowego – napięcia i ból. Negatywny wpływ wad zgryzu dotyczy też kłopotów z prawidłową wymową. Takie zjawisko towarzyszy protruzji i retruzji.

Morfologiczno-czynnościowe zaburzenia w obrębie narządu żucia mogą powodować uszkodzenia błony śluzowej policzków i warg. Nieprawidłowe ułożenie zębów sprawia, że podczas pracy żuchwy i szczęki, dochodzi do abrazji i nieprawidłowych nacisków. To jest przyczyną nadmiernego ścierania się zębów lub ich partii. Uszkodzenia szkliwa prowadzą do nadwrażliwości zębów i zwiększają podatność na próchnicę.

Wady zgryzu utrudniają utrzymanie prawidłowej higieny ustnej. Problemy z usunięciem płytki nazębnej są przyczyną nieświeżego oddechu (halitozy), chorób dziąseł i wyższego ryzyka powstawania ubytków.
Przy wadach zgryzu często występuje zjawisko gromadzenia się kamienia nazębnego. Przy niektórych typach zaburzeń pojawia się problem z prawidłowym przeżuwaniem pokarmów. Nierozdrobnione jedzenie może powodować problemy trawienne.

Rodzaje wad zgryzu

Wady zgryzu dzielimy na:

• przodozgryz (prognatyzm) – gdy górne zęby wystają znacznie bardziej niż dolne;
• tyłozgryz (retrognatyzm) – gdy dolne zęby wystają znacznie bardziej niż górne;
• zgryz krzyżowy – gdy niektóre zęby górne wystają przed zębami dolnymi, podczas gdy inne mogą być w prawidłowym ułożeniu lub nawet cofnięte;
• zgryz otwarty – gdy zęby nie mają kontaktu podczas zamykania ust, nie stykają się. Powstaje w ten sposób tzw. szpara niedozgryzowa.
• zgryz głęboki - górne zęby nachodzą na dolne zęby w sposób znacznie bardziej wyraźny niż normalnie. W rezultacie górne przednie zęby często całkowicie lub częściowo zasłaniają dolne zęby podczas zgryzania;
• stłoczenie – gdy wielkość zębów w stosunku do zębodołów jest nieproporcjonalnie duża. To powoduje silny ścisk i ich przekrzywianie się;
• zęby odseparowane – przeciwieństwo stłoczenia, czyli gdy zęby są znacznie mniejsze niż zębodoły, przez co tworzą się między nimi duże odstępy;
• diastema – czyli szpara między górnymi jedynkami. Jeśli jej szerokość nie przekracza 2 mm, nie stanowi ona problemu, a jej korekcja ma wówczas znaczenie jedynie estetyczne.

>> Porównaj to z hiperdoncją

Leczenie wad zgryzu – jakie są metody?

Leczenie wad zgryzu może mieć różny przebieg. Istnieje kilka sposobów, z których każdy może być stosowany w zależności od specyfiki problemu oraz preferencji pacjenta. Leczenie wad zgryzu odbywa się najczęściej przy zastosowaniu następujących metod:

• Aparat stały (leczenie tradycyjne): to metalowe lub ceramiczne aparaty mocowane do zębów za pomocą kleju. Druty i zamki wywierają stałe naciski na zęby, przemieszczając je stopniowo do pożądanej pozycji. Aparaty stałe są skuteczne w leczeniu nawet bardzo poważnych wad zgryzu. Aparat samoligaturujący to jedno z bardziej nowoczesnych rozwiązań.
• Aparat ruchomy: elastyczne aparaty, które można wyjmować z ust. Stosuje się je często u dzieci w celu korygowania prostych problemów zgryzu, takich jak rozstawione zęby czy przesunięte zęby przedniej części szczęki.
• Aparat przezroczysty (np. system Invisalign): to bezbarwne nakładki na zęby, które stopniowo przesuwają zęby do odpowiednich pozycji. Są one mniej widoczne niż tradycyjne aparaty stałe i mogą być łatwiejsze do czyszczenia, ale nie dla wszystkich przypadków wad zgryzu mają zastosowanie.
• Aparat ortopedyczny: korygują nie tylko pozycję zębów, ale także kształt i pozycję szczęki oraz żuchwy. Mogą być stosowane w przypadku poważniejszych problemów ortodontycznych, takich jak wady wzrostowe szczęki.
• Chirurgiczne leczenie ortodontyczne: w niektórych przypadkach, szczególnie gdy problem zgryzu wynika z nieprawidłowego ustawienia kości szczękowej, może być konieczne chirurgiczne leczenie ortodontyczne, które obejmuje operacyjne przesunięcie kości (dowiedz się więcej na temat osteotomii żuchwy).
• Retencja: po zakończeniu leczenia ortodontycznego, stosuje się urządzenia retencyjne, takie jak szyny retencyjne lub druty retencyjne. Pozwala to na utrzymanie uzyskanych efektów leczenia i zapobiega powrotowi zębów do wcześniejszych pozycji. Dowiedz się więcej o aparatach retencyjnych.

Wybór odpowiedniej metody leczenia zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz zaleceń ortodonty.

Zobacz także >> jak dbać o aparat ortodontyczny?

Ile trwa leczenie wad zgryzu?

Leczenie wad zgryzu to proces, a jego długość zależy od wielu czynników. Największe znaczenie mają:

1. Złożoność problemu ortodontycznego - im bardziej skomplikowany jest problem zgryzu, tym dłuższe może być leczenie.

2. Wiek pacjenta: u dzieci i młodzieży, których kości nadal rozwijają się, leczenie może być skuteczniejsze i krótsze. U dorosłych może być potrzebne więcej czasu, aby uzyskać pożądane wyniki.

3. Typ aparatu ortodontycznego: tradycyjne aparaty stałe wymagają częstszych wizyt kontrolnych i mogą wymagać dłuższego czasu niż np. aparaty przezroczyste lub systemy ortodontyczne typu Invisalign.

4. Współpraca pacjenta: regularne noszenie aparatów, przestrzeganie zaleceń dotyczących higieny jamy ustnej oraz terminowe wizyty kontrolne mają ogromny wpływ na skuteczność i długość leczenia.

5. Stan ogólny zdrowia jamy ustnej i zębów: jeśli istnieją inne problemy związane z jamą ustną, takie jak próchnica czy choroby dziąseł, mogą one wydłużyć czas leczenia ortodontycznego. Aparat jest zakładany na zęby zdrowe, dlatego może być potrzebny wcześniej czas na przeprowadzenie leczenia. Czasem konieczna jest ekstrakcja zęba.

6. Indywidualne różnice biologiczne: każdy człowiek reaguje nieco inaczej na leczenie ortodontyczne, więc czas trwania leczenia może się różnić nawet między osobami w tym samy wieku, z podobnymi problemami zgryzu.
 
Zobacz także >> budowa zęba

Bibliografia:

1. R. Leck, N. Paul, D. Birnie, The consequences of living with a severe malocclusion: A review of the literature [w:] Journal of Orthodontics Volume 49, Issue 2 (dostęp: 19.02.2024).
2. R. Ghodasra, M. Brizuela, Orthodontics – Malocclusion [w:] National Library of Medicine (dostęp: 19.02.2024).
3. U. Klages, A. Bruckner, A. Zentner, Dental aesthetics, self-awareness, and oral health-related quality of life in young adults [w:] European Journal of Orthodontics 2004 Oct;26(5) (dostęp: 19.02.2024).
4. J. Baskaradoss, A. Geevarghese, W. Alsaadi, H. Alemam, A. Alghaihab, A. S. Almutairi, A. Almthen, The impact of malocclusion on the oral health related quality of life of 11–14-year-old children [w:] Biomed Central Pediatrics 91 (February 2022) (dostęp: 19.02.2024).