Tyłozgryz należy do najczęstszych wad zgryzu. Stanowi około połowy wśród wszystkich nieprawidłowości związanych z ukształtowaniem zębów i szczęki. Jakie są przyczyny powstania tyłozgryzu? Czy można mu zapobiegać? Sprawdź w naszym kompendium wiedzy!
Spis treści
- Tyłozgryz – co to oznacza?
- Rodzaje tyłozgryzu
- Jakie są przyczyny tyłozgryzu?
- Jakie problemy wywołuje tyłozgryz?
- Leczenie tyłozgryzu
- Tyłozgryz przed i po leczeniu
- Tyłozgryz – ćwiczenia
- Tyłozgryz – profilaktyka
Tyłozgryz – co to oznacza?
Tyłozgryz oznacza, że dolna szczęka jest cofnięta w stosunku do górnej. U osób z tą wadą górne zęby wysunięte są do przodu. Uwidacznia się to szczególnie w nadmiernym wychyleniu ku przodowi górnych siekaczy, czego następstwem jest nieprawidłowe ułożenie ust i pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej. W opisach tyłozgryzu znajdziemy specyficzne porównanie do tzw. ptasiego profilu. Inną – specjalistyczną nazwą tego zjawiska jest retrogenia. Porównaj to ze zgryzem głębokim.
Tyłozgryzowi może towarzyszyć problem szkieletowy. Chodzi o to, że żuchwa może być za słabo rozwinięta pod względem rozmiarów lub pozycji (a dokładnie jej cofnięcia) w stosunku do szczęki. Rozpoznanie tego problemu ma duże znaczenie dla diagnostyki, bo wpływa zasadniczo na decyzje o dalszym planie leczenia.
Tyłozgryz może występować już w przypadku zębów mlecznych, ale z reguły nieprawidłowy zgryz jest wykrywany u dzieci, u których pojawiły się już zęby stałe (sprawdź kiedy wypadają mleczaki). Sygnałem, który wyraźnie wskazuje na powstanie tyłozgryzu, jest brak styczności między zębami górnego i dolnego łuku.
Produkty powiązane
Rodzaje tyłozgryzu
Ortodonci dzielą tyłozgryz na następujące rodzaje wady:
1. Tyłozgryz całkowity - gdy cały łuk zębowy dolny jest cofnięty w stosunku do górnego.
2. Tyłozgryz częściowy – gdy stwierdza się obecność szpary przednio-tylnej, czyli przerwy między przednimi górnymi a dolnymi siekaczami. Polega to na nieprawidłowym ustawieniu tylko przednich zębów, natomiast zęby boczne są ustawione prawidłowo.
3. Retrogenia – to termin odnoszący się do najbardziej zaawansowanej postaci tyłozgryzu. Określana jest też jako tyłożuchwie morfologiczne. Jest to poważna szkieletowa wada zgryzu, której konsekwencją jest zahamowanie doprzedniego wzrostu żuchwy. Dodatkowo występują też zmiany w jej budowie - jest ona nieproporcjonalnie mała wobec szczęki, a jej ruchy doprzednie mogą być ograniczone.
Jakie są przyczyny tyłozgryzu?
Przyczyny tyłozgryzu nie są jednoznaczne. Tak jak w przypadku wszystkich wad zgryzu, istotną rolę odgrywa genetyka. Zaś kształtowanie się zgryzu w wieku dziecięcym może zostać zaburzone z powodu niedoborów witaminy D, które uniemożliwiają prawidłowy rozwój kośćca.
Do pozostałych przyczyn tyłozgryzu zaliczamy:
- nawyk ssania palca
- długotrwałe karmienie butelką
- długie używanie smoczka
- przedwczesna utrata zębów mlecznych, szczególnie dolnych siekaczy
- wadliwe układanie dziecka do snu
- nawykowe zasysanie dolnej wargi
- nieprawidłowa pozycja podczas karmienia
- utrzymywanie stale otwartych ust
- wada kręgosłupa w odcinku szyjnym (lordoza szyjna)
Produkty powiązane
Przyczyną retrogenii może być skutek uszkodzenia wywołanego upadkiem na brodę we wczesnym dzieciństwie. Dochodzi wówczas do uszkodzenia w stawie skroniowo-żuchwowym, gdzie zlokalizowane są kluczowe ośrodki wzrostu żuchwy.
Do innych przyczyn zaawansowanego tyłozgryzu zaliczamy ogólnoustrojowe zakażenie, które wywołuje powikłania w stawach skroniowo-żuchwowych (np. w wyniku sepsy). Retrogenia miewa związek z poważnymi wadami genetycznymi, takimi jak np. zespół Pierre-Robin’a.
Jakie problemy wywołuje tyłozgryz?
Tyłozgryz może prowadzić do wielu problemów funkcjonalnych, dlatego skorygowanie go jest zalecane. Podobnie jak przy innych wadach, zniwelowanie nieprawidłowości jest ważne ze względu na szereg możliwych komplikacji. Do najczęstszych powikłań należą:
· Problemy z żuciem i gryzieniem
Ze względu na nieprawidłowe ustawienie szczęki i żuchwy, osoby z tyłozgryzem mogą mieć trudności z prawidłowym żuciem pokarmów. Niedokładnie rozdrobnione cząstki jedzenia mogą wpływać negatywnie na proces trawienia.
· Wady wymowy
Tyłozgryz ma bezpośredni wpływ na nieprawidłową artykulację niektórych dźwięków. Seplenienie jest istotnym problemem u dzieci i u dorosłych.
· Bóle stawów skroniowo-żuchwowych
Wadliwe ustawienie szczęki i żuchwy obciąża stawy skroniowo-żuchwowe. To prowadzi do bólu, sztywności, a nawet trzaskania lub blokowania stawu.
· Problemy z oddychaniem
W niektórych przypadkach tyłozgryz może być związany z problemami z oddychaniem, takimi jak bezdech senny. Dzieje się tak dlatego, że cofnięta żuchwa może zaburzać przepływ powietrza przez drogi oddechowe.
Niewłaściwy kontakt zębów może prowadzić do ich nadmiernego ścierania, co skutkuje nadwrażliwością oraz wysokim ryzykiem uszkodzeń szkliwa.
· Zwiększone ryzyko próchnicy i chorób dziąseł
Na większą częstotliwość próchnicy u osób z wadami zgryzu, wpływają dwa czynniki. Pierwszym są wspomniane wyżej uszkodzenia szkliwa, które stają się potencjalnym miejscem rozwoju ubytków. Drugą kwestią są trudności w utrzymaniu zębów w należytym stanie. Nieprawidłowy zgryz utrudnia dotarcie włosiem szczoteczki do wszystkich zakamarków i przestrzeni. W niedoczyszczonych miejscach gromadzi się płytka nazębna, będą pożywką dla bakterii wywołujących próchnicę i choroby dziąseł.
Produkty powiązane
· Problemy estetyczne
Tyłozgryz wpływa na zaburzenie proporcji twarzy, szczególnie widocznych w profilu. Cofnięcie żuchwy tworzy wrażenie zbyt małej brody lub nadmiernie wysuniętej górnej wargi. Takie mankamenty obniżają samoocenę i są źródłem kompleksów, szczególnie u młodzieży.
· Napięcie mięśniowe
Niewłaściwe ustawienie zgryzu może powodować nadmierne napięcie mięśni twarzy, szyi i barków. Oprócz przewlekłego dyskomfortu, pojawić się może także ból głowy.
Leczenie tyłozgryzu, zwłaszcza w młodym wieku, może uchronić przed wymienionymi powikłaniami i poprawić zarówno funkcję, jak i estetykę zgryzu.
Leczenie tyłozgryzu
Leczenie tyłozgryzu jest możliwe i jak najbardziej wskazane. Skorygowanie wady w dzieciństwie zapobiega pogłębianiu się dysfunkcji wymaga mniej czasu niż u dorosłych. Plan leczenia tyłozgryzu poprzedza dokładna diagnostyka, na którą składa się m.in.:
- analiza rysów twarzy i całego uzębienia
- wykonaniu modeli wycisków ortodontycznych
- zdjęcia rentgenowskie
- skaner wewnątrzustny
Na tej podstawie ortodonta ocenia uwarunkowania u danego pacjenta i dostosowuje do tego indywidualny plan leczenia. Do leczenia tyłozgryzu wykorzystywane są aparaty ortodontyczne, W rzadkich przypadkach konieczna może się okazać chirurgia szczękowa czyli operacyjne leczenie tyłozgryzu.
Tyłozgryz przed i po leczeniu
Efekty leczenia tyłozgryzu – przed i po są bardzo pozytywne! Aparaty czynnościowe, stosowane w okresie wzrostu i rozwoju kośćca, przynoszą znakomite rezultaty. Dzięki tej metodzie możliwa jest stymulacja wzrostu żuchwy i modyfikacja jej położeniu ku przodowi (mezjalizacja) i przesuwanie ku tyłowi (dystalizacja), W ten sposób utrwala się prawidłowa relacja między łukami zębowymi. Bardzo często w kolejnym etapie leczenia, zastosowanie znajduje transparentny aparat nakładkowy.
Produkty powiązane
Porównanie rezultatów leczenia tyłozgryzu przed i po, to przede wszystkim uzyskanie harmonijności i proporcjonalności w rysach twarzy.
Tyłozgryz – ćwiczenia
Ćwiczenia tyłozgryzu – czy to możliwe? Jak najbardziej! W ramach leczenia tej wady stosowany jest zestaw ćwiczeń, które poprawiają działanie mięśni i stawów, odpowiadających za pracę żuchwy. Celem takiej terapii jest przywrócenie równowagi w pracy mięśni tego obszaru.
Ważnym elementem zestawu ćwiczeń tyłozgryzu jest utrzymywanie prawidłowej postawy (ustawienie szyi i głowy) podczas swoistej „gimnastyki” mięśni twarzy i żuchwy. To pomaga w utrwaleniu właściwych proporcji. Ćwiczenia tyłozgryzu mogą obejmować zarówno określony ruchy żuchwy w odpowiedniej częstotliwości, jak i pracę laryngologiczną. Wymowa różnych dźwięków i głosek także biorą istotny udział w tym procesie
Tyłozgryz – profilaktyka
Profilaktyka tyłozgryzu czyli zapobieganie powstaniu wady, to przede wszystkim dbałość o kondycję zębów mlecznych naszego dziecka. Dlatego tak ważne jest wdrażanie dobrych nawyków higienicznych już od pierwszych miesięcy życia. Gdy tylko pojawią się pierwsze ząbki, stosuj odpowiednią pastą do zębów dla niemowląt, ponieważ to najlepszy sposób na wzmocnienie młodego szkliwa.
Czy wiesz, że szczoteczka soniczna może być pierwszą szczoteczką dla Twojego malucha? Oczywiście chodzi o odpowiedni model, który posiada bardzo delikatne włosie typu soft, a intensywność drgań urządzenia jest dostosowana do wrażliwości niemowlęcia.
Produkty powiązane
Skuteczne zapobieganie próchnicy u dzieci to także preparaty z optymalną dawką związków bakteriobójczych i wspierających mineralizację szkliwa. Pamiętaj, że dzieci potrzebują past o łagodnym, przyjemnym smaku. Ładne i kolorowe akcesoria powinny być ergonomiczne i bezpieczne, aby kształtować u dorastającego malucha samodzielność.
Produkty powiązane
Bibliografia:
- M. Hamidaddin, Optimal Treatment Timing in Orthodontics: A Scoping Review [w:] European Journal of Dentistry 2024; 18(1) (dostęp: 24.09.2024).
- A. Cash, S. Good, R. Curtis, F. McDonald, An evaluation of slot size in orthodontic brackets--are standards as expected? [w:] The Angle Orthodontist 2004 Aug; 74(4) (dostęp: 24.09.2024).
- P. Cozza , T. Baccetti, L. Franchi, L. De Toffol, J. McNamara, Mandibular changes produced by functional appliances in Class II malocclusion: a systematic review [w:] American Journal of Orthodontics 2006 May;129(5) (dostęp: 24.09.2024).
- K. Łoza-Sołtyk, Nieoperacyjne leczenie tyłozgryzu aparatem lingwalnym z wykorzystaniem teleskopów Herbsta [w:] Stomatologia po dyplomie 2022/03 (dostęp: 24.09.2024).
